Την τρίτη ημέρα της διαμονής μας στο Βελιγράδι, αποφασίσαμε να κάνουμε μια μικρή μονοήμερη εκδρομή στην επονομαζόμενη Αθήνα της Σερβίας, το Novi Sad και το γειτονικό του Sremski Karlovci. Και τα δυο σε μικρή απόσταση από το Βελιγράδι, μόλις περίπου 45 λεπτά. Και οι τέσσερις σε ένα αυτοκίνητο ξεκινήσαμε.
Novi Sad.
Το Νόβι Σαντ (σερβικά: Нови Сад / Novi Sad), είναι η πρωτεύουσα της βόρειας σερβικής επαρχίας Βοϊβοντίνα, και το διοικητικό κέντρο της. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας, μετά από το Βελιγράδι. Στην πιο πρόσφατη επίσημη απογραφή το 2013, η πόλη είχε πληθυσμό 388.490 κατοίκους. Είναι ένα μεγάλο βιομηχανικό και οικονομικό κέντρο της Σερβίας με δικό του πανεπιστήμιο και μια από τις περιοχές με την μεγαλύτερη κατασκευαστική δραστηριότητα.
Έχουν βρεθεί στην περιοχή του Νόβι Σαντ, ερείπια οικισμών της Λίθινης εποχής (από το 4.500 π.χ.). Ο αρχαιότερος οικισμός βρέθηκε στην δεξιά πλευρά του Δούναβη στην περιοχή του σημερινού Πετροβαραντίν. Σε αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν σε υπολείμματα οικισμού της Χάλκινης εποχής (3000 π.Χ.) διαπιστώθηκε πως υπήρχαν οχυρώσεις , με τείχος και τάφρο. Αυτή την περιοχή την κατέκτησαν οι Κέλτες τον (4ο αιώνα π.χ.) και οι Ρωμαίοι (τον 1ο αιώνα π.χ.). Οι Κέλτες στο ίδιο μέρος έκτισαν το πρώτο κάστρο και αργότερα οι Ρωμαίοι στο ίδιο πάλι σημείο έκτισαν πιο μεγάλο κάστρο με καλύτερη οχύρωση που ονομάζονταν “Cusum” το οποίο ανήκε στην ρωμαϊκή επαρχία της Πανονίας. Το 5ο αιώνα μ.χ. οι Ούννοι κατέστρεψαν εντελώς το Cusum. Στα τέλη του 5ο αιώνα μ.χ. οι Βυζαντινοί έκτισαν ξανά την πόλη την οποία ονόμασαν “Cusum” και “Petrikon”. Την πόλη αργότερα κατέκτησαν οι Οστρογότθοι, οι Γέπιδες, οι Άβαροι, οι Φράγκοι, οι Βούλγαροι και στο τέλος και πάλι οι Βυζαντινοί.
Οι Ούγγροι κατέκτησαν την περιοχή αυτή μεταξύ του 10ου και 12ου αιώνα. Η πόλη εμφανίζεται πρώτη φορά με το όνομα Πέτροβαράντιν σε διάφορα κείμενα το 1237. Το Πετροβαραντίν έμεινε υπό τουρκική κατοχή μέχρι την μάχη της Βιέννης. Οι Τούρκοι προσπάθησαν να ανακαταλάβουν το κάστρο του Πετροβαραντίν και έκαναν και άλλες εκστρατείες. Υπέστησαν όμως πανωλεθρίες, το 1691 στην μάχη του Σλάνκαμεν, στην μάχη της Σέντα το 1697 και έτσι το 1694 μέσα σε άσχημες καιρικές συνθήκες σταματούν την πολιορκία του κάστρου στο Πετροβαραντίν.
Στην αρχή της βασιλείας των Αψβούργων, στο τέλος του 17 αιώνα, απαγορεύτηκε σε όλους τους ορθόδοξους χριστιανούς να κατοικούν στο Πετροβαραντίν. Γι’ αυτό οι Σέρβοι το 1694 άρχισαν να κτίζουν στην απέναντι αριστερή όχθη του Δούναβη νέο οικισμό. Στην αρχή ονομάστηκε Racka και είχε και δεύτερη ονομασία : Petrovaradinski Sanac. Οι πρώτοι του κάτοικοι ήταν κυρίως Σέρβοι αλλά και Γερμανοί, Αρμένιοι, Ούγγροι, Βούλγαροι, Βλάχοι και Έλληνες, που άφησαν πολλά οικοδομήματα και πολιτιστικά μνημεία που μαρτυρούν ακόμα και σήμερα για την τότε παρουσία τους. Σε μια προσπάθεια να αλλάξει την Συμφωνία ειρήνης του Κάρλοβιτς, η Οθωμανική αυτοκρατορία επιχείρησε και πάλι εκστρατεία εναντίον τη Αυστρίας. Η δύο στρατοί των Αυστριακών και των Οθωμανών συγκρούστηκαν, στο Πετροβαραντίν τον Αύγουστο του 1716 και οι Οθωμανοί και πάλι ηττήθηκαν. Το έτος 1718 οι κάτοικοι του κοντινού χωριού Άλμας άρχισαν να εγκαθίστανται στο Πέτροβαράντινσκι Σάνατς και ονόμασαν την συνοικία τους Άλμασκα.
Το 1720 στο Νόβι Σαντ υπήρχαν καταγεγραμμένες 112 οικίες Σέρβων, 15 οικίες Ούγγρων και 14 οικίες Γερμανών. Το 1748 γίνεται ελεύθερη βασιλική πόλη και παίρνει την σημερινή ονομασία Νόβι Σαντ και αυτό έγινε με τον ακόλουθο τρόπο: πλούσιοι κάτοικοι του οικισμού της Ράτσκα πήγαν στην Βιέννη και με 80.000 βασιλικά φιορίνια αγόρασαν από την αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία την ιδιότητα της ελεύθερης βασιλικής πόλης. Σε αρχεία του 1843, το Νόβι Σαντ φαίνεται πως είχε 17.332 συνολικά κατοίκους και σύμφωνα με το θρήσκευμα, υπήρχαν 9.675 ορθόδοξοι, 5.724 ρωμαιοκαθολικοί, 1.032 προτεστάντες, 727 κάτοικοι εβραϊκού θρησκεύματος και 30 πιστοί στην αρμενική εκκλησία.
Στην διάρκεια της Σερβικής επανάστασης του 1848/49, το Νόβι Σαντ ήταν μέρος της Σερβικής Βοϊβοντίνας, αυτόνομης σερβικής περιοχής μέσα στο πλαίσιο της μοναρχίας των Αψβούργων. Στις 12 Ιουνίου 1849 ο ουγγρικός στρατός που βρίσκονταν στρατοπεδευμένος στο κάστρο του Πετροβαραντίν για να εμποδίσει την επίθεση των αυστριακών βομβάρδισε και κατέστρεψε την πόλη, η οποία έχασε το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων της και καταστράφηκαν τα 2/3 των κτιρίων της. Σύμφωνα με στοιχεία του 1850 στην πόλη έμειναν μόνο 7.182 κάτοικοι από τους 17.332 που υπήρχαν το 1843. Από το 1849 έως το 1860 το Νόβι Σαντ ανήκε στην Αυστρία. Μετά την Αυστρο-Ουγγρική ένωση το 1867 η πόλη ενσωματώθηκε στα ουγγρικά εδάφη της Αυστροουγγαρίας. Την περίοδο αυτή, η πολιτική της ουγγρικής κυβέρνησης, με στόχο την ουγγαροποίηση της πόλης άλλαξε σημαντικά την δημογραφική δομή της. Η Μάτιτσα Σρπσκα ένα σημαντικό επιστημονικό, λογοτεχνικό και πολιτιστικό, ίδρυμα μεταφέρθηκε στο Νόβι Σαντ το 1864 και τότε κτίστηκε το σερβικό γυμνάσιο και ιδρύθηκε το Σερβικό εθνικό θέατρο. Αυτή την ίδια εποχή το Νόβι Σαντ έγινε το πολιτιστικό, πολιτισμικό και κοινωνικό κέντρο όλου του Σερβικού λαού. Την ίδια εποχή στο Νόβι Σαντ έζησαν ή πέρασαν για λίγο, σημαντικές προσωπικότητες του Σερβικoύ Διαφωτισμού, της διανόησης και της πολιτικής, όπως ο Σβέτοζαρ Μίλετιτς, ο Πόλιτ-Ντέσαντσιτς, ο Γιόβαν Γιοβάνοβιτς Ζμάι, ο Λάζα Κόστιτς, ο Τζόρτζε Νατόσεβιτς, ο Ίλια Βούτσετιτς, ο Στέφαν Μπρανόβατσκι, ο Σ. Πάβλοβιτς, ο Τέοντορ Μάντιτς, ο Λ. Στανόγεβιτς, ο Α. Χάτζιτς, ο Κώστα Τρίβκοβιτς, ο Άρσα Πάγεβιτς και πολλοί άλλοι μετανάστες από την Σερβία. Γι’ αυτούς όλους τους λόγους το Νόβι Σαντ ονομάστηκε «Σερβική Αθήνα».
Sremski Karlovci.
Το Σρέμσκι Καρλόβτσι είναι μια μικρή πόλη στην Βοϊβοντίνα, περίπου 10 χλμ. νοτιοανατολικά του Νόβι Σαντ, στη δεξιά όχθη του Δούναβη. Οι μόνιμοι κάτοικοι το 2011 ήταν 8722. Στην περιοχή αυτή υπήρχε ένα μικρό ρωμαϊκό φρούριο, το οποίο, όπως αναφέρεται, το 1308 κατοικούνταν από Ούγγρους ευγενείς. Αυτά μέχρι το 1521, οπότε οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το μικρό αυτό φρούριο και το κρατούν στη κατοχή τους για τα επόμενα 170 χρονιά, ως μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σε αυτή την περίοδο, ο πληθυσμός συνίσταται κυρίως από Σέρβους και ένα μικρό αριθμό μουσουλμάνων. Οι Σέρβοι χρησιμοποίησαν πρώτοι το όνομα Karlovci, το οποίο οι ντόπιοι χρησιμοποιούν και σήμερα, αντί της πλήρους ονομασίας.
Η Συνθήκη του Κάρλοβιτς, που υπογράφηκε το 1699, έκανε την μικρή αυτή πόλη να μείνει στην ιστορία. Ήταν μια συνθήκη ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τον Ιερό Συνασπισμό του 1684, που αναφέρεται επίσης και ως Ιερός Συνασπισμός του Linz. Ένας συνασπισμός των χριστιανικών δυνάμεων της Δύσης για τον περιορισμό του Τουρκικού επεκτατισμού, στον οποίο συμμετείχαν οι Αυστριακοί, οι Πολωνοί, οι Ρώσοι και οι Βενετοί. Μετά από πολέμους δεκαπέντε ετών (1683-1697), η συνθήκη αυτή επισφράγισε την ήττα των Οθωμανών και χάραξε νέα σύνορα. Στην ουσία η συνθήκη αυτή αποτέλεσε τον προάγγελο της σταδιακής κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την ανάδειξη της Αυστρίας σε κυρίαρχη δύναμη στη κεντρική Ευρώπη και τα Βόρεια Βαλκάνια. Η ιστορική σημασία της Συνθήκης είναι μεγάλη, ενώ η πόλη βρέθηκε να ανήκει στο βασίλειο των Αψβούργων, εμπλουτίζοντας την πληθυσμιακή σύνθεσή της και με καθολικούς, αλλά με κυρίαρχο πάντα το Σερβικό στοιχείο. Σε αυτή τη περίοδο η πόλη αποτελούσε το πνευματικό, θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο ολόκληρης της Σερβίας. Εκεί βρισκόταν ο μητροπολιτικός ναός των ορθόδοξων Σέρβων καθώς και το πρώτο γυμνάσιο της Σερβίας.
Τον Μάιο του 1848 η Σερβική Εθνοσυνέλευση, με έδρα το Sremski Karlovci, ανακήρυξε την αυτονομία της ευρύτερης περιοχής της Βοϊβοντίνας, με πρωτεύουσα το Sremski Karlovci. Κατά την περίοδο του Β’ παγκοσμίου πόλεμου καταλήφθηκε από τις δυνάμεις του άξονα και πέρασε στην δικαιοδοσία των Κροατών Ουστάσι. Από το τέλος του πόλεμου ανήκει στη ημιαυτόνομη περιοχή της Βοϊβοντίνας, μέρος της Σερβικής δημοκρατίας.
Η πόλη είναι πραγματικά πολύ όμορφη, με ωραία σοκάκια, αρκετά παραδοσιακά σπίτια και πολύ όμορφα μαγαζάκια. Το ιστορικό της κέντρο, απαρτίζεται από εντυπωσιακά κτίρια. Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει το επιβλητικό κτίριο του ιστορικού γυμνάσιου. Υπήρξε το πρώτο γυμνάσιο της Σερβίας, το οποίο ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1791. Το σημερινό κτίριο αποτελεί κατασκεύασμα του Ούγγρου αρχιτέκτονα Gyula Pártos. Στην κάτω πλευρά της κεντρικής πλατείας βρίσκεται ένα επίσης εντυπωσιακό κτίριο όπου είναι η ιερατική σχολή του Αγίου Αρσενίου, χτισμένη το 1794. Η σχολή έκλεισε το 1914 και μετά το τέλος του Α΄Π.Π., επαναλειτούργησε στο Βελιγράδι. Σήμερα στο κτίριο φιλοξενείται το τμήμα των αρχείων της σερβικής ακαδημίας των επιστήμων και των τεχνών.
Στην πλατεία βρίσκονται, η μια δίπλα στην άλλη, και δυο ιστορικές εκκλησίες της πόλης. Ο ορθόδοξος καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου και ο ρωμαιοκαθολικός ναός της Αγίας Τριάδας. Ο ναός του Αγ. Νικολάου χτίστηκε το 1762 και αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα για όλη τη Σερβία. Εντυπωσιακές είναι και οι τοιχογραφίες του ναού. Από την άλλη σε μπαρόκ ρυθμό είναι χτισμένη η ρωμαιοκαθολική εκκλησιά της Αγ. Τριάδος, η οποία ολοκληρώθηκε το 1768.
Ίσως το πιο επιβλητικό κτίριο να είναι το “σπίτι του Πατριάρχη”. Το κτίριο αποπερατώθηκε το 1895 από τον Σέρβο αρχιτέκτονα Vladimir Nikolić. Στο ίδιο σημείο προϋπήρχε το “Pasha Konak” το οποίο και απετέλεσε την αρχική κατοικία του αρχηγού της Σερβικής εκκλησίας. Σήμερα αποτελεί την θερινή κατοικία του πατριάρχη Σερβίας και τη μόνιμη κατοικία του επισκόπου της επαρχίας Σρεμ. Επίσης στους χώρους του φιλοξενείτε και το μουσείο της Σερβικής ορθόδοξης εκκλησίας.
Το δημαρχείο της πόλης, που βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία, δεν είναι εντυπωσιακό κτίριο. Είναι παλαιό, κτισμένο την περίοδο από το 1808 έως το 1811 και έχει κάποια ιστορική σημασία, καθώς από το μπαλκόνι του, τον Μάιο του 1848, έγινε η δήλωση της ανεξαρτησίας της Σερβικής εθνοσυνέλευσης από τον Josif Rajačić. Το “παρεκκλήσι της ειρήνης”, που κτίσθηκε στο μέρος όπου υπεγράφη η Συνθήκη του Κάρλοβιτς αρχιτεκτονικά θυμίζει σκηνή και βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την κεντρική πλατεία.
Και κάπου εδώ τελειώνει το ταξίδι μας στην μαγευτική περιοχή της Σερβίας. Μιαν ευχή : Στα επόμενα ταξίδια μας…
